Fiskistofnar Þjórsár - Ályktun aðalfundar Veiðifélags Þjórsár

Aðalfundur Veiðifélags Þjórsár haldinn 9. apríl 2015 ályktar svo:

Að öðlast þekkingu á lífríki fljóts eins og Þjórsár er langtímaverkefni. Sama á við um stofnstærðamat og breytingar stofnstærða. Rannsóknir þær sem unnar hafa verið af Landsvirkjun í þeim efnum eru aðeins frumrannsóknir og skráning á lífríki árinnar yfir stutt tímabil. Lítið er vitað um stofnstærðir laxa, sjóbirtings og bleikju í Þjórsá. Fyrsta skrefið var stigið árið 2013 til þess að áætla stærð laxastofnsins. Það var gert með talningu í einni af hliðarám Þjórsár, Kálfá. Varðandi sjóbirting og bleikju hefur ekkert verið gert til að meta stofnstærðir. Sveiflur í stofnstærðum eru óþekktar, veiðitölur segja ekkert þar um vegna mismunandi sóknar milli ára og vegna ónákvæmni við skráningu. Ætla má að ekki sé til sá fiskifræðingur, starfsmenn Veiðimálastofnunar meðtaldir, sem telja að sjóbirtingsstofn Þjórsár muni ekki bíða skaða af með tilkomu virkjana í neðri hluta Þjórsár. Engar upplýsingar eru til um stofninn/stofnanna né gönguhegðun. Þar af leiðir að ekki er minnst á mótvægisaðgerðir af hendi Landsvirkjunar gagnvart sjóbirtingi og látið eins og hann sé ekki til.

Fossinn Búði í Þjórsá. Verði af byggingu Hvammsvirkjunar munu um 68% búsvæða fiska ofan við Búða raskast með gríðarlegu tjóni bænda við ána. Mynd: Matthías Ásgeirsson

Fiskgengd á efra svæði Þjórsár neðan við Búrfell hefur aukist gríðarlega á síðustu árum. Með gerð fiskvegar við fossinn Búða árið 1991 opnuðust svæði sem lax hafði ekki komist á frá árinu 1896 er jarðskjálfti breytti árfarveginum. Laxinn hrygnir nú á nýjum svæðum ofan við Búða. Fiskgengd hefur farið vaxandi bæði í Þjórsá og þverám hennar svo sem Minnivallarlæk, Þverá, Sandá/Hvammsá og Fossá. Ástæðan fyrir aukinni veiði er hagstæð hrygningar- og uppvaxtarskilyrði ofan við fossinn Búða. Þeim svæðum verður fórnað með Hvammsvirkjun en fyrirhugað lón Hvammsvirkjunar mun raska um 68% af þessum búsvæðum. Áhrifin eru ekki eingöngu á laxa heldur einnig á stofna urriða og bleikju, staðbundinna og sjógenginnna fiska. Með tilkomu stórra lóna og vatnslítilla farvega á milli lónanna þar sem munu renna 10 -15 m³/sek í stað 360 - 400 m³/sek verður lítið um vænlega hrygningarstaði. Ekki er við því að búast að hrogn og seiði eigi miklar lífslíkur við slíkar aðstæður.

Síðan umhverfismat var framkvæmt á árunum 2001 og 2002 hefur laxgengd stóraukist og hrygningarstöðvar og búsvæði vaxið. Sérstaða laxastofnsinns í Þjórsá er mikil en hann er stærsti sjálfbæri laxastofninn í Norður Atlantshafi. Miklir hagsmunir eru í húfi og því nauðsyn að komið verði í veg fyrir að unninn verði skaði á þessum stofni.

Krafa Veiðifélags Þjórsár er sú að væntanlegir framkvæmdaaðilar búi yfir – svo hafið sé yfir allan vafa – fullnægjandi þekkingu á eftirfarandi atriðum:

• Stærðum stofna laxfiska í ánni, sjógöngufiska og staðbundinna.
  
• Gönguhegðun þessara stofna.
  
• Ástandi og framtíðarhorfum þeirra svæða sem opnuðust fyrir fiski með tilkomu fiskvegar við Búða.
  
• Mögulegri hámarksfiskgengd í Þjórsá að teknu tilliti til fullnuminna svæða ofan Búða.
  
• Áhrifum botnfalls í lónum á seiði og fæðu þeirra.
  
• Áhrifum dælingar botnfalls úr lónum á fiskstofnana.
  
• Áhrifum hinna gríðarlegu rennslisbreytinga í farvegum milli lóna.
  
• Hvernig fiski verður tryggð gönguleið í vatnslitlum farvegum.
  
• Hvernig tryggt verður að lágmarksrennsli fari ekki niður fyrir þau mörk sem sannanlega eru fullnægjandi að mati óháðra vísindamanna og Veiðifélags Þjórsár.
  
• Virkni seiðaveitna.
  
• Áhrifum á lífslíkur fiska sem fara um vélar virkjana, sérstaklega Urriðafossvirkjunar þar sem fallhæð er 41 metri.
  
• Nýtt umhverfismat er nauðsynlegt.
  

---

Frekari upplýsingar um áhrif virkjanaframkvæmda á laxinn í Þjórsá má lesa í umsögnum Veiðifélags Þjórsár til Alþingis.